หลังจากที่ "รัสเซีย" ประกาศบุก "ยูเครน" อย่างที่เราทราบกันในช่วงหลายวันที่ผ่านมานี้ ประเด็นที่เราจะเห็นตามมาก็คือ การออกมา "คว่ำบาตร" รัสเซียจากหลายๆ ประเทศครับ

        เราจะเห็นเลยว่ามีหลายประเทศออกมาประกาศสนับสนุนให้ความช่วยเหลือยูเครน และพร้อมๆ กันนั้นก็มีอีกหลายประเทศที่คว่ำบาตรรัสเซียในหลายๆ ทาง

        และหนึ่งในมาตรการคว่ำบาตรที่สำคัญและน่าสนใจมากๆ นั่นก็คือการตัดรัสเซียออกจากระบบการเงินโลก!?

        นี่เป็นหนึ่งในมาตรการกดดันทางเศรษฐกิจจากนานาชาติ และเป็นเครื่องมือที่หกชาติใหญ่แห่งโลกตะวันตกจับมือสหภาพยุโรป หรือก็คือ EU ใช้เพื่อลงโทษรัสเซียโดยการโดดเดี่ยวจากระบบการเงินของโลก

        ซึ่งมาตรการที่ถูกเลือกนำมาใช้และเห็นผลเร็วทันตา ก็คือการถอดธนาคารรัสเซียบางรายออกจากระบบสื่อสารของ SWIFT

        หลายคนอาจจะสงสัยว่า SWIFT คืออะไร มีความสำคัญยังไงกับกลไกการเงินโลกโดยเฉพาะทางฝั่งของยุโรปกันนะ ซึ่งถ้าให้พูดก็คือ SWIFT มีความสำคัญในแง่ที่เรียกได้ว่าเป็น "เส้นเลือดใหญ่ทางการเงินของโลก" เลยก็ว่าได้ครับ

        และการตัดธนาคารรัสเซียบางแห่งออกจากระบบ SWIFT นั้นก็จะเป็นการสร้างหลักประกันว่าธนาคารรัสเซียจะถูกตัดออกจากระบบการเงินสากล ผลลัพธ์คืออะไร? ก็จะทำให้รัสเซียไม่สามารถทำธุรกรรมในระดับโลกได้น่ะสิ

        SWIFT คืออะไร? และใครคุม?

        ให้อธิบายโดยง่าย "SWIFT" ก็คือเครือข่ายการเงินระดับโลกที่ช่วยให้การโอนเงินข้ามพรมแดนเป็นไปอย่างราบรื่นและรวดเร็วสมชื่อครับ โดยคำว่า สวิฟต์ (Swift) ย่อมาจากคำว่า Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication ก่อตั้งขึ้นมาในปี 1973 ทำหน้าที่เชื่อมต่อธนาคารและสถาบันต่างๆ กว่า 11,000 แห่ง ในกว่า 200 ประเทศทั่วโลก

        สำหรับ SWIFT นั้นตั้งอยู่ในเบลเยียมครับ แต่มันไม่ใช่ธนาคารที่เราจะเดินๆ ไปตามถนนแล้วก็เจอได้นะ เพราะมันเป็นระบบส่งข้อความโต้ตอบแบบเรียลไทม์ เพื่อแจ้งให้ผู้ใช้ทราบเมื่อมีการนำส่งและชำระเงินต่างหาก

        ความสามารถของ SWIFT นั้นทรงพลังมาก สามารถส่งข้อความได้มากกว่า 40 ล้านข้อความต่อวัน รองรับการแลกเปลี่ยนถ่ายโอนเงินจำนวนหลายล้านล้านดอลลาร์ ทั้งระหว่างภาคธุรกิจไปจนถึงระหว่างรัฐบาลของแต่ละประเทศ เรียกว่าเป็นการถ่ายโอนกันไปมาระหว่างบริษัทและรัฐบาลต่างๆ ได้แบบง่ายดายนั่นแหละ

        ที่น่าสนใจยิ่งกว่านั้นคือ มากกว่า 1% ของข้อความผ่าน SWIFT มีส่วนเกี่ยวข้องกับการชำระเงินของชาวรัสเซียด้วย

        คำถามต่อมาคือ ถ้ามันไม่ใช่ธนาคารที่เราจะเดินๆ ไปแล้วเจอตามหัวมุมถนนหรือในย่านใจกลางเมือง แล้วแบบนี้ใครเป็นคนควบคุมระบบการทำงานของมันล่ะ?

        คำตอบคือ SWIFT นั้นก่อตั้งโดยธนาคารของยุโรปและสหรัฐฯ หลายแห่งร่วมกันครับ ดังนั้นการทำงานของ SWIFT  จึงไม่จำเป็นต้องให้สถาบันแห่งใดแห่งหนึ่งเข้ามาพัฒนาระบบของตัวเองและผูกขาดเลย

        จะมีก็คือทางฝั่งของธนาคารแห่งชาติของเบลเยียมที่ร่วมมือกับธนาคารกลางที่สำคัญหลายแห่งทั่วโลกเพื่อดูแลระบบนี้ ซึ่งก็จะรวมไปถึงธนาคารกลางสหรัฐฯ และธนาคารกลางอังกฤษด้วย

        ปกติแล้วการทำงานของ SWIFT นั้นจะไม่เลือกข้างความขัดแย้งครับ เพราะอย่างนั้นมันเลยช่วยให้การค้าระหว่างประเทศมีความปลอดภัยสูงในหมู่สมาชิก แต่ถ้าย้อนกลับไปดูในช่วงที่ผ่านมาเมื่อปี 2012 เราจะพบว่าอิหร่านเคยถูกตัดออกจากระบบ SWIFT ด้วย ซึ่งนั่นก็เป็นส่วนหนึ่งของการคว่ำบาตรเกี่ยวกับโครงการนิวเคลียร์ของอิหร่านนั่นเอง

        และมาในปี 2022 ก็มาถึงคิวรัสเซีย

        การตัดรัสเซียออกจาก SWIFT ส่งผลอย่างไร?

        อยากให้ย้อนกลับไปดูสมัยที่อิหร่านถูกตัดออกจากระบบ SWIFT ในปี 2012 ก่อนครับ

        การถูกแบนครั้งนั้นผลคืออิหร่านต้องสูญเสียรายได้จากการส่งออกน้ำมันเกือบครึ่งหนึ่ง และมูลค่าการค้าระหว่างประเทศลดลงถึง 30%

        ซึ่งในกรณีของรัสเซียนั้นต้องมีผลกระทบแน่นอน เพราะบริษัทต่างๆ ของรัสเซียจะไม่สามารถทำธุรกรรมได้แบบเรียลไทม์และที่สำคัญคือมันไม่ฉลุยเหมือนเดิมแล้ว การทำการค้า โดยเฉพาะในภาคการเกษตรและพลังงานที่มีมูลค่ามหาศาลของรัสเซียก็จะได้รับผลกระทบอย่างรุนแรงตามไปด้วย

        ทางแก้คือธนาคารของรัสเซียจำเป็นต้องติดต่อกับธนาคารอีกแห่งที่เป็นคู่ค้าโดยตรงแทน ซึ่งในส่วนนี้หลีกเลี่ยงไม่ได้ที่รัสเซียจะต้องเผชิญกับค่าใช้จ่ายที่เพิ่มสูงขึ้นและแน่นอนว่ามันไม่สวิฟต์สมใจแล้ว

        แต่เอาเถอะ นี่ไม่ใช่ครั้งแรกครับที่รัสเซียเจอกับสถานการณ์นี้ ก่อนหน้านี้เมื่อปี 2014 ก็เคยถูกขู่มาก่อนว่าจะไล่ออกจาก SWIFT ตอนที่รัสเซียผนวกรวมไครเมีย และในครั้งนั้นรัสเซียเลยก่อตั้งระบบบัตรชำระเงินแห่งชาติ หรือ National Payment Card System ขึ้นมาเป็นของตัวเอง รู้จักกันในนาม "Mir" สร้างมาเพื่อใช้ในกระบวนการชำระเงินผ่านบัตร แต่ระบบนี้ก็ใช้งานอยู่แค่ไม่กี่ประเทศเท่านั้น

        ล่าสุดที่ผมเพิ่งเห็นข่าวมาก็คือตอนนี้ชาวรัสเซียชำระเงินเพื่อความบันเทิงจำพวก netflix หรือ spotify ด้วยบัตรธนาคารไม่ได้แล้วด้วย (ซึ่งทาง Visa และ Mastercard ก็เพิ่งประกาศแบนสถาบันการเงินรัสเซียออกจากเครือข่ายจ่ายเงินแล้วด้วยนะล่าสุด) แถมยังใช้ apple pay หรือ google pay ไม่ได้อีกต่างหาก

        ผมเองมองว่าสงครามสมัยนี้มันเป็น modern warfare มากๆ คือสามารถกดดันได้หลายจุดไม่ใช่แค่การสู้รบบนสนามรบอย่างเดียว การโจมตีไปที่ cashless society บนโลกของ global citizens ก็สร้างความเดือดร้อนได้ไม่ต่างกัน

        แต่ประเด็นคือมันก็มีคนรัสเซียจำนวนมากที่เขาต่อต้านสงครามแต่ต้องมาเดือดร้อนตามไปด้วยนี่แหละ สุดท้ายแล้วสงครามก็ไม่ได้สร้างผลดีอะไรให้กับประชาชนเลยจริงๆ